Zniesienie stanu epidemii a obowiązki ewidencyjne i sprawozdawcze podmiotów gospodarczych w zakresie rachunkowości
Pomimo zastąpienia obowiązującego na obszarze Polski stanu epidemii stanem zagrożenia epidemicznego, aktualne pozostają rozwiązania w zakresie obowiązków ewidencyjnych i sprawozdawczych podmiotów gospodarczych. Dotyczy to między innymi wydłużenia terminów sprawozdawczych za 2021 rok.
Wskazać należy, że ustawą z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o rachunkowości wprowadzono możliwość podpisania sprawozdania finansowego oraz sprawozdania z działalności jednostki przez co najmniej jedną osobą wchodzącą w skład wieloosobowego organu kierującego jednostką, pod warunkiem złożenia przez pozostałych członków oświadczeń, że sprawozdanie finansowe spełnia wymagania przewidziane w ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. W związku z przedmiotową zmianą, ustawodawca zdecydował się na wyznaczenie nowego terminu, w którym sprawozdania wraz z oświadczeniami powinny zostać przekazane do systemu Repozytorium Dokumentów Finansowych. W przypadku sprawozdań zatwierdzonych przed 1 czerwca 2022 roku, dokumenty będą przekazywane do KRS od 1 do 15 czerwca 2022 roku. Z kolei w przypadku sprawozdań zatwierdzonych po 1 czerwca 2022 roku dokumenty należy przekazać do KRS w dotychczasowym terminie 15 dni od daty ich zatwierdzenia.
Kolejna zmiana w zakresie obowiązków ewidencyjnych i sprawozdawczych wynika z rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 7 marca 2022 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie określenia innych terminów wypełniania obowiązków w zakresie ewidencji oraz w zakresie sporządzenia, zatwierdzenia, udostępnienia i przekazania do właściwego rejestru, jednostki lub organu sprawozdań lub informacji. Przedmiotowe rozporządzenie wydłużyło niektóre terminy ewidencyjne i sprawozdawcze za rok 2021. Mając na uwadze powyższe, wskazać należy, że termin na sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego oraz termin na zatwierdzenie rocznego sprawozdania finansowego zostały przedłużone o 3 miesiące w stosunku do standardowych terminów w przypadku jednostek gospodarczych (m.in. spółek prawa handlowego) oraz o 1 miesiąc w przypadku jednostek sektora finansów publicznych posiadających osobowość prawną. Zmiany mają zastosowanie do obowiązków dotyczących roku obrotowego kończącego się po dniu 29 września 2021 roku, jednak nie później niż w dniu 30 kwietnia 2022 roku, których termin wykonania nie upłynął przed dniem 31 marca 2022 roku.
Tym samym, zmiana stanu epidemii na stan zagrożenia epidemicznego nie wpłynęła na wskazywane powyżej zmiany terminów w zakresie obowiązków ewidencyjnych i sprawozdawczych za rok 2021.
Zniesienie stanu epidemii z perspektywy prawa pracy
Odwołanie stanu epidemii i wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego nie spowodowało istotnych skutków w zakresie prawa pracy. Większość przepisów przewiduje bowiem, że okres obowiązywania przepisów „covidowych” będzie rozciągał się zarówno na stan epidemii, jak i stan zagrożenia epidemicznego, a w niektórych przypadkach nawet na okres trzech miesięcy po ich odwołaniu. Poniżej wskazujemy najważniejsze kwestie z obszaru HR, co do których wprowadzono specjalne regulacje w związku z epidemią COVID-19.
Możliwość polecenia pracy zdalnej
W okresie stanu zagrożenia epidemicznego pracodawcy w dalszym ciągu przysługuje uprawnienie do polecenia pracownikom pracy zdalnej na podstawie ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych ("Ustawa covidowa"). Polecenie może być wydane w okresie stanu zagrożenia epidemicznego jak i przez trzy miesiące po jego odwołaniu. Ma ono charakter czasowy i może być w każdej chwili cofnięte.
Urlop wypoczynkowy
Podczas stanu zagrożenia epidemicznego pracodawca może udzielić pracownikowi zaległego urlopu wypoczynkowego w wymiarze do 30 dni, niezależnie od jego zgody. Termin urlopu może zostać narzucony przez pracodawcę, również z pominięciem aktualnego planu urlopów.
Wprowadzenie pracy zdalnej na stałe do Kodeksu Pracy
Prace dotyczące nowelizacji Kodeksu pracy i zastąpienia telepracy pracą zdalną są nadal w toku. Z ostatniego, roboczego projektu wynika, że przepisy dotyczące pracy zdalnej miałyby wejść w życie po upływie trzech miesięcy od odwołania stanu epidemii, które nastąpiło 16 maja 2022 roku. Oznaczałoby to, że nowe przepisy o pracy zdalnej miałyby zacząć obowiązywać od 17 sierpnia 2022 roku. Z uwagi na to, że projekt nowelizacji nie trafił jeszcze do Sejmu, wydaje się to mało realne.
Szkolenia BHP
W czasie trwania stanu zagrożenia epidemicznego pracodawca jest w dalszym ciągu uprawniony do przeprowadzania szkoleń wstępnych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy w całości za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, za wyjątkiem szkoleń instruktażowych dla konkretnych grup zatrudnionych, m.in. dla pracowników na stanowisku robotniczym lub stanowisku z narażeniem na działanie czynników niebezpiecznych. Dodatkowo, nadal obowiązuje wydłużenie terminu na przeprowadzenie szkolenia okresowego - do 60. dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii.
Badania pracownicze
Zawieszone pozostaje wykonywanie okresowych badań lekarskich, a także wystawianie przez pracodawcę skierowań na badania okresowe. Oznacza to, że ważność orzeczeń lekarskich, które zostały wydane w ramach badań wstępnych, okresowych lub kontrolnych, o ile ich pierwotny termin ważności przypadał na datę po 7 marca 2020 roku, został przedłużony do 180 dni od odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii.
Ponadto, w przypadku braku dostępności lekarza medycyny pracy, badanie wstępne lub kontrolne może przeprowadzić lekarz innej specjalizacji. Tak wydane orzeczenie lekarskie jest ważne tymczasowo, również przez okres 180 dni od odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii.
Skutek domniemania doręczenia
Nadal pozostaje zawieszony skutek domniemania doręczenia nieodebranych pism przesyłanych za pośrednictwem operatora pocztowego. Ma to istotne znaczenie w szczególności przy rozwiązaniu umowy o pracę (za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia). Jeżeli bowiem pracodawca wysłał do pracownika oświadczenie o rozwiązaniu umowy listem poleconym za potwierdzeniem odbioru, a pismo takie nie zostało odebrane przez pracownika mimo prawidłowego zawiadomienia o terminie i możliwości odbioru, oświadczenie pracodawcy nie może zostać uznane za doręczone. W czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego, a także przez 14 dni od zniesienia tego stanu nie następuje skutek domniemania doręczenia. Oznacza to przykładowo, że w okresie stanu zagrożenia epidemicznego, mimo wysłania do pracownika oświadczenia o rozwiązaniu umowy, umowa o pracę nie zostanie skutecznie rozwiązana, jeżeli pracownik nie odbierze przesyłki.
Przedłużenie legalności pobytu i wykonywania pracy przez cudzoziemca
W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego zostaje przedłużony termin na składanie wniosków o udzielenie cudzoziemcom zezwoleń pobytowych do upływu 30 dni od odwołania stanu zagrożenia epidemicznego. Na takiej samej zasadzie, zostaje przedłużona legalność pobytu cudzoziemca w Polsce, który przebywał na terytorium RP, m.in. na podstawie wizy Schengen czy w ramach ruchu bezwizowego. W tym okresie cudzoziemcy, których legalny pobyt został przedłużony z uwagi na wcześniejszy stan epidemii i trwający stan zagrożenia epidemicznego, uprawnieni są do wykonywania pracy do upływu 30 dni od odwołania stanu zagrożenia epidemicznego. Do tego terminu będą również obowiązywały wyjątki od obowiązku posiadania przez cudzoziemca zezwolenia na pracę wprowadzone Ustawą covidową w zakresie pracy sezonowej i pracy wykonywanej na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy wpisanego do ewidencji oświadczeń.
Kadencja organu związku zawodowego oraz społecznego inspektora pracy
Na mocy nowelizacji Ustawy covidowej, która miała miejsce w sierpniu 2021 roku, przedłużona została kadencja organów statutowych związków zawodowych, związku lub organizacji przedsiębiorców, a także społecznych inspektorów pracy. Zgodnie z obecnym brzmieniem przepisów, jeżeli kadencja wyżej wymienionych podmiotów upływa w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub 30 dni po jego odwołaniu i z uwagi na ten stan nie ma możliwości przeprowadzenia wyborów, kadencja zostaje przedłużona do czasu wyboru nowego organu, jednak nie dłużej niż do 90 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego.
Dni wolne w zamian za oddanie krwi
Honorowym dawcom krwi, którzy podczas obowiązującego stanu zagrożenia epidemicznego oddadzą krew lub jej składniki (w tym także osocze po przechorowaniu COVID-19), przysługuje zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddali krew oraz w dniu następnym.
Zniesienie stanu epidemii – skutki w podatkach
Zniesienie stanu epidemii i zastąpienie go stanem zagrożenia epidemicznego spowodowało, że znaczna część preferencji przewidzianych w przepisach podatkowych przestała obowiązywać wraz z końcem maja, a jedynie wybrane z nich będą obowiązywać do końca 2022 roku.
Podatek od budynków
W ramach przepisów „covidowych” wprowadzono zwolnienie z podatku od przychodów z budynków. Wspomniane zwolnienie przestało jednak obowiązywać wraz z końcem maja. Zatem od 1 czerwca 2022 roku właściciele nieruchomości komercyjnych o wartości przekraczającej 10 milionów złotych (jeżeli nieruchomości te są wynajmowane, wydzierżawiane lub oddane do używania na podstawie innej umowy o podobnym charakterze) są zobowiązani rozliczać podatek od przychodów z budynków.
Jednorazowa amortyzacja środków trwałych
W ramach przepisów „covidowych” wprowadzono preferencję polegającą na umożliwieniu dokonania jednorazowego odpisu amortyzacyjnego od środków trwałych nabytych w celu produkcji towarów związanych z przeciwdziałaniem COVID-19.
W związku ze zniesieniem stanu epidemii, ostatnim miesiącem, za który można było dokonać takiego odpisu, był maj 2022 roku.
Darowizny na cele związane z przeciwdziałaniem COVID-19
Dzięki przepisom „covidowym” podatnicy PIT i CIT mogli odliczać od dochodu 150% lub nawet 200% wartości darowizn przekazanych na rzecz wybranych instytucji czy organizacji pożytku publicznego w celu przeciwdziałania COVID-19. Odliczenia mogli także dokonywać podatnicy, którzy zdecydowali się darować sprzęt komputerowy na rzecz placówek oświatowych.
W związku ze zniesieniem stanu epidemii, ostatnim miesiącem, w którym można było skorzystać z preferencyjnych zasad rozliczenia takiej darowizny był maj 2022 roku.
Ulga na złe długi
Przepisy „covidowe” wprowadziły regulacje, które w istotny sposób zmodyfikowały zasady stosowania ulgi na złe długi.
Pierwsza z preferencji dotyczy dłużników. Co do zasady, dłużnik, który nie uregulował świadczenia pieniężnego ma obowiązek zwiększyć podstawę opodatkowania lub zmniejszyć poniesioną stratę o wartość nieuregulowanej należności. Dzięki przepisom „covidowym”, dłużnik, który nie uregulował należności w terminie, nie jest zobowiązany do zwiększania podstawy opodatkowania ani pomniejszania poniesionej straty, o ile:
- w danym roku obowiązywał stan epidemii ogłoszony z powodu COVID-19,
- dłużnik osiągnął przychody o 50% niższe niż przychody osiągnięte w analogicznym okresie poprzedniego roku podatkowego,
- dłużnik poniósł negatywne konsekwencje ekonomiczne w powodu COVID-19.
Druga z preferencji obejmowała wierzycieli, którzy nie otrzymali zapłaty. Co do zasady, tacy wierzyciele mogą dokonać pomniejszenia podstawy opodatkowania lub zwiększenia poniesionej straty podatkowej, o ile nie otrzymali zapłaty w ciągu 90 dni od terminu płatności wskazanego na fakturze lub umowie. Przepisy „covidowe” zmodyfikowały jednak tę zasadę – na ich podstawie, pomniejszenia podstawy opodatkowania można dokonać już po upływie 30 dni od dnia upływu terminu płatności.
Wskazane wyżej preferencje obowiązują do końca roku, w którym odwołano stan epidemii, a więc do końca grudnia 2022 roku.
Limity zwolnień PIT
Do końca 2022 roku obowiązują także podwyższone limity dla niektórych zwolnień z PIT:
- do 3 000 zł - dla zapomóg (innych niż wymienione w art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych) wypłacanych pracownikom należącym do zakładowej lub międzyzakładowej organizacji związkowej z funduszy tej organizacji,
- do 10 000 zł – dla zapomóg wypłacanych z tytułu indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci,
- do 2 000 zł – dla wartości otrzymanych przez pracownika w związku z finansowaniem działalności socjalnej, o której mowa w przepisach o ZFŚS, rzeczowych świadczeń otrzymywanych przez niego w tym zakresie świadczeń pieniężnych, sfinansowanych w całości ze środków ZFŚS lub funduszy związków zawodowych,
- do 3 000 zł – dla dopłat do wypoczynku dzieci i młodzieży do lat 18 ze środków obrotowych pracodawcy.
IP BOX
Co do zasady, skorzystanie z ulgi IP BOX jest możliwe dopiero w zeznaniu rocznym. Jednak przepisy „covidowe” uprawniały niektórych podatników PIT i CIT do stosowania preferencyjnej 5-procentowej stawki PIT / CIT dla opodatkowania dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej już na etapie odprowadzania zaliczek na podatek. Ta dodatkowa preferencja została przyznana podatnikom, którzy podejmują prace związane z przeciwdziałaniem COVID-19.
Zniesienie stanu epidemii spowodowało, że podatnicy CIT mogli skorzystać z opisanej preferencji wyłącznie do 31 maja 2022 roku. W przypadku podatników PIT termin na skorzystanie z tego rozwiązania jest dłuższy i upłynie dopiero 31 grudnia 2022 roku.
Ulga B+R
W czasie obowiązywania stanu epidemii, podatnicy PIT i CIT, którzy ponosili koszty kwalifikowane w zakresie B+R w celu opracowania produktów niezbędnych do przeciwdziałania COVID-19, mogli rozliczać te koszty już na etapie odprowadzania zaliczek na podatek – a nie dopiero w zeznaniu rocznym.
Z uwagi na zniesienie stanu epidemii, maj 2022 roku był ostatnim miesiącem obowiązywania tej dodatkowej preferencji. Aktualnie, zarówno podatnicy PIT jak i podatnicy CIT musza czekać z rozliczeniem kosztów kwalifikowanych B+R do złożenia zeznania rocznego.
Część preferencji nadal bez zmian
Warto także zwrócić uwagę na preferencje, które obowiązują w niezmienionym kształcie pomimo zniesienia stanu epidemii i zastąpienia go stanem zagrożenia epidemicznego. Do preferencji tych należą:
- zawieszenie biegu terminów raportowania krajowych schematów podatkowych,
- możliwość korzystania z kopii certyfikatów rezydencji,
- możliwość posługiwania się certyfikatem rezydencji, którego 12-miesięczna „ważność” upłynęła w czasie stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego,
- wydłużony, 14-dniowy termin na złożenie zawiadomienia o dokonaniu zapłaty należności na rachunek spoza tzw. Białej Listy Podatników VAT (ZAW-NR),
- brak opłaty prolongacyjnej z tytułu rozłożenia na raty lub odroczenia terminu płatności podatków i zaległości podatkowych,
- możliwość zaliczania do kosztów uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań zapłaconych przez przedsiębiorcę z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług – jeżeli wady lub zwłoka powstały wskutek stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego COVID-19,
- uproszczenia w zakresie cen transferowych.
Niestety, w trakcie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego nadal obowiązuje także wydłużony, 6-miesięczny okres oczekiwania na wydanie indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego.
Next steps
W przypadku jakichkolwiek pytań w związku z publikacją, uprzejmie prosimy o kontakt.
Autorzy Andrzej Dębiec, Dorota Walerjan ,Agnieszka Szczodra-Hajduk, Paulina Przewoźnik-Lewiński, and Tomasz Żak
